Ekspert radzi
Pracownik w ciągu ostatnich trzech lat kilkukrotnie przebywał na długich zwolnieniach lekarskich. Długotrwałe i częste nieobecności dezorganizują pracę w zakładzie pracy. Pracodawca, żeby zapewnić ciągłość realizacji zadań, zmuszony jest reorganizować pracę. Inni pracownicy przejmują obowiązki nieobecnego pracownika, realizując przy tym swoje zadania, albo jest zatrudniany pracownik na zastępstwo. Za tydzień pracownikowi kończy się obecne zwolnienie lekarskie i zapowiedział, że wraca do pracy. Pracodawca zamierza złożyć mu wypowiedzenie umowy o pracę. Czy długotrwałe nieobecności spowodowane chorobą mogą uzasadniać wypowiedzenie pracownikowi umowy o pracę?
Tak, częste i długotrwałe nieobecności pracownika w pracy z powodu choroby, jeżeli przy tym dezorganizują pracę w zakładzie pracy, mogą być uznane za przyczyny uzasadniające wypowiedzenie umowy o pracę.
Nieobecność pracownika w pracy spowodowana chorobą zasadniczo uniemożliwia wypowiedzenie mu umowy (art. 41 kodeksu pracy; dalej: k.p.). Ochrona przed wypowiedzeniem przestaje obowiązywać z upływem okresu, który uprawnia pracodawcę do rozwiązania umowy o pracę bez wypowiedzenia. Okresy te wynikają z art. 53 par. 1 pkt 1 k.p. Po ich upływie przedłużająca się nieobecność pracownika spowodowana chorobą pozwala na rozwiązanie umowy o pracę bez wypowiedzenia (w trybie natychmiastowym) – w literaturze to rozwiązanie jest określane jako rozwiązanie umowy bez winy pracownika. Rozwiązanie umowy o pracę w tym trybie nie może nastąpić po stawieniu się pracownika do pracy w związku z ustaniem przyczyny nieobecności (art. 53 par. 3 k.p.). Uprawnienie z art. 53 k.p. zasadniczo wygasa, gdy pracownik odzyskał zdolność do pracy oraz do niej powrócił. Pamiętać jednak należy, że odzyskanie przez pracownika zdolności do pracy musi dotyczyć pracy, co do której uprzednio orzeczono niezdolność jej wykonywania, a nie innej pracy, względnie tej samej pracy, ale w innych warunkach (wyrok SN z 18 kwietnia 2001 r., sygn. akt I PKN 357/00, OSNP 2003/2/40).
Wspomniany zakaz rozwiązania umowy bez wypowiedzenia po stawieniu się pracownika do pracy nie znajduje też zastosowania, jeżeli pracownik jest nadal niezdolny do pracy wskutek choroby, a do zakładu pracy zgłasza się w celu przerwania biegu okresu, którego upływ uprawnia pracodawcę do niezwłocznego rozwiązania stosunku pracy (wyrok SN z 16 grudnia 1999 r., sygn. akt I PKN 415/99, OSNAPiUS 2001/10/342).
Często jednak zdarza się tak, że nieobecności pracownika spowodowane chorobą nie przekraczają okresów ochronnych wynikających z art. 53 k.p. Wówczas pracodawca może wypowiedzieć umowę o pracę. W orzecznictwie SN prezentowane jest ugruntowane stanowisko o dopuszczalności wypowiedzenia umowy o pracę z powodu długotrwałych lub częstych absencji chorobowych pracownika (wyrok SN z 3 listopada 1997 r., sygn. akt I PKN 327/97, OSNP 1998/16/476; wyrok SN z 19 marca 2014 r., sygn. akt I PK 177/13, LEX nr 1475151). Wypowiedzenie takie może być złożone pracownikowi, gdy stawi się do pracy.
Nie ma ogólnej reguły, która wskazywałaby, jak częste i długotrwałe nieobecności uzasadniają wypowiedzenie umowy o pracę. Każdy więc przypadek zawsze powinien być zbadany indywidualnie. Jeżeli nieobecności pracownika w pracy z powodu choroby są na tyle długie lub częstotliwość tych absencji jest na tyle duża, że dezorganizują pracę, to taka przyczyna może zostać uznana za uzasadnioną. Obowiązek udowodnienia tej okoliczności oczywiście spoczywa na pracodawcy.
Sąd Najwyższy stwierdził, że nieprzewidziane, długotrwałe i powtarzające się nieobecności pracownika w pracy, wymagające podejmowania przez pracodawcę działań natury organizacyjnej (wyznaczenia zastępstw) i pociągające za sobą wydatki na zatrudnienie pracowników w godzinach nadliczbowych lub innych osób na podstawie umów-zleceń, są uzasadnioną przyczyną wypowiedzenia umowy o pracę, chociażby były niezawinione przez pracownika i formalnie usprawiedliwione (wyrok SN z 4 grudnia 1997 r., sygn. akt I PKN 422/97, OSNP 1998/20/600).
Ocena zasadności przyczyn wypowiedzenia umowy o pracę powinna być powiązana z istotą i celem stosunku pracy. Jeżeli w umowie o pracę pracownik zobowiązuje się do świadczenia pracy na rzecz pracodawcy, zaś pracodawca zatrudnia pracownika za wynagrodzeniem, to sprzeczne z celem stosunku pracy jest jego trwanie wtedy, gdy pracownik nie może wykonywać przyjętych na siebie obowiązków. Częste lub długotrwałe nieobecności pracownika spowodowane chorobą z reguły nie pozwalają pracodawcy na osiągnięcie celu zamierzonego w umowie o pracę (wyrok SN z 29 września 1998 r., sygn. akt I PKN 335/98, OSNP 1999/20/648).
Niemniej oceniając zasadność wypowiedzenia, należy uwzględniać nie tylko potrzeby pracodawcy, ale także interesy pracownika, sumiennie i starannie wykonującego dotąd swoje obowiązki. Wypowiedzenie może być bowiem uznane za sprzeczne z zasadami współżycia społecznego w sytuacji, gdy dotyczy długoletniego pracownika nienagannie wykonującego dotąd swoje obowiązki pracownicze (wyrok SN z 21 stycznia 2003 r., sygn. akt I PK 96/02, M.P.Pr. – wkł. 2004/2/5) albo pracownika zatrudnionego w szczególnie uciążliwych warunkach pracy, które stanowiły przyczynę jego nieodwracalnych chorób wymagających długich okresów leczenia (wyrok SN z 28 października 1998 r., sygn. akt I PKN 398/98, OSNP 1999/23/751).
Źródło: Dziennik Gazeta Prawna, wydanie z dnia 21 maja 2015 (nr 97), Kadry i Płace