Pracodawca nie jest zobowiązany do naprawienia szkody spowodowanej przez zatrudnionego z winy umyślnej. Z zaspokojenia roszczeń wobec poszkodowanego jest on także zwolniony, gdy jest niewypłacalny

Pracownik firmy usługowej dokonał w domu klienta naprawy zepsutej zmywarki. Niestety podczas świadczenia tych usług przez nieuwagę uszkodził drzwiczki szafki kuchennej, która znajdowała się obok zmywarki. Klient zażądał naprawienia tej szkody poprzez zapłacenie mu określonej kwoty. Kto powinien zapłacić klientowi to odszkodowanie?

W przypadku wyrządzenia przez pracownika z winy nieumyślnej, przy wykonywaniu przez niego obowiązków pracowniczych, szkody osobie trzeciej, zobowiązanym do naprawienia szkody jest wyłącznie pracodawca. Wynika to z art. 120 par. 1 k.p., którego celem jest ochrona pracownika. Osoba trzecia nie może więc swoich roszczeń skierować bezpośrednio do pracownika – sprawcy szkody. Nie wyklucza to jednak odpowiedzialności tego pracownika.

Konieczne przesłanki

W myśl art. 120 par. 1 k.p. pracodawca ponosi odpowiedzialność, gdy:

• po stronie osoby trzeciej wystąpi szkoda wyrządzona przez pracownika przy wykonywaniu przez niego obowiązków pracowniczych,
• pracownikowi można przypisać winę nieumyślną,
• wystąpi adekwatny związek przyczynowy pomiędzy zachowaniem pracownika przy wykonywaniu przez niego obowiązków pracowniczych a szkodą wyrządzoną osobie trzeciej.

Jak wyjaśnia SN w wyroku z 25 marca 1987 r. (sygn. II CR 48/87, LexPolonica nr 317659) dyspozycja art. 120 par. 1 k.p. wkracza w unormowania prawa cywilnego przez ustanowienie legitymacji biernej pracodawcy. Natomiast przepis ten nie określa podstawy prawnej roszczenia poszkodowanej osoby trzeciej. Regulują to przepisy kodeksu cywilnego o czynach niedozwolonych.

Przekroczenie uprawnień

Pracodawca nie ponosi odpowiedzialności, gdy szkoda została wyrządzona przy okazji wykonywania obowiązków pracowniczych, czyli nie przy wykonywaniu zadań powierzonych pracownikowi w ramach stosunku pracy. Chodzi m.in. o taką sytuację, gdy sprawca szkody wyrządził ją innej osobie w czasie przeznaczonym na wykonywanie przez niego pracy, ale przez czynności wykraczające poza zakres jego obowiązków pracowniczych i poza zakres działalności zakładu pracy (wyrok SN z 19 lutego 1976 r., sygn. III PR 21/76, LexPolonica nr 317652). W takich okolicznościach pracownik jako sprawca szkody odpowiada na podstawie przepisów kodeksu cywilnego, bezpośrednio wobec poszkodowanej osoby trzeciej.

Ponadto pracodawca nie jest zobowiązany do naprawienia szkody wyrządzonej przez pracownika z winy umyślnej. Odpowiedzialność wobec osoby trzeciej ponosi wówczas pracownik jako sprawca szkody. Celem bowiem art. 120 par. 1 k.p. jest ochrona pracownika, niemniej jednak z tej ochrony nie powinien korzystać zatrudniony, który umyślnie wyrządził szkodę osobie trzeciej.

Artykułu 120 par. 1 k.p. nie stosuje się także, gdy z przyczyn faktycznych, jak niewypłacalność pracodawcy, likwidacja zakładu pracy, poszkodowany nie może żądać naprawienia szkody od zakładu pracy (wyrok SN z 11 kwietnia 2008 r., sygn. II CSK 618/2007, LexPolonica nr 1884029). Tutaj również poszkodowany może bezpośrednio skierować swoje roszczenie do pracownika.

Regres wobec podwładnego

Pracodawca, który w ramach ryzyka wyrównał osobie trzeciej szkodę wyrządzoną przez pracownika, ma regres do pracownika, który nieumyślnie spowodował tę szkodę. Dopiero więc naprawienie szkody przez pracodawcę może uzasadniać powstanie roszczenia zwrotnego pracodawcy wobec pracownika.

Roszczenie regresowe zasadniczo nie może sięgać dalej niż roszczenie samego poszkodowanego, co oznacza, że może być tej samej lub niższej wysokości. Roszczenie regresowe pracodawcy podlega jednak dodatkowym ograniczeniom prawa pracy. Odpowiedzialność pracownika jest bowiem ograniczona do wysokości jego trzymiesięcznego wynagrodzenia za pracę. Odszkodowanie to ustala się na podstawie jego zarobków z daty wyrządzenia szkody, według zasad obowiązujących przy ustalaniu ekwiwalentu pieniężnego za urlop (uchwała składu siedmiu sędziów SN z 27 czerwca 1975 r., sygn. V PZP 4/75, LexPolonica nr 313295).

W razie wyrządzenia szkody osobie trzeciej przy wykonywaniu obowiązków przez kilku pracowników, pracodawcy będzie przysługiwał regres do każdego z nich za część szkody stosownie do stopnia winy i przyczynienia się do jej powstania. Gdy nie będzie możliwe ustalenie tych okoliczności, odpowiadają oni w równych częściach.

Uwaga

Termin przedawnienia roszczenia regresowego pracodawcy (wynoszący 1 rok) liczy się od chwili naprawienia szkody, a nie od chwili jej wyrządzenia przez pracownika.

Źródło: Dziennik Gazeta Prawna, wydanie z dnia 6 grudnia 2012 (nr 237), Kadry i Płace